Sinds 2014 heeft een aantal HAGRO’s meegedaan aan de pilot antibiotic stewardship met als doel de toenemende resistentie tegen antibiotica tegen te gaan. Arts-microbioloog Bent Postma ging in gesprek met Agnes Spekhorst en Inge Wolff van huisartsenpraktijk De Blauwe Jachthoorn in Arnhem over de opbrengsten van deze pilot.

Antibiotic stewardship is sinds 2014 een verplichting in ziekenhuizen. “Bij antibiotic stewardship binnen het ziekenhuis wordt bijna dagelijks bekeken of er bij patiënten een terechte indicatie is voor antibioticagebruik”, vertelt arts-microbioloog Bent Postma. “De antibiotica worden zo mogelijk gestopt of er wordt geswitcht naar een antibioticum met een smaller spectrum, bij voorkeur oraal. Het gebruik van antibiotica wordt dus nauwkeurig gemonitord.” De meeste antibiotica in de Nederlandse gezondheidszorg worden echter in de eerste lijn voorgeschreven. Hier is de meeste winst te behalen. “Daarom is vanuit het Medisch Microbiologisch en Immunologisch Laboratorium (MIL) gekeken naar mogelijkheden voor antibiotic stewardship in de eerste lijn. Het doel is bewustwording bij het voorschrijven van antibiotica, zodat de toenemende resistentie wordt tegengegaan. Huisartsen doen dit al goed in Nederland, maar we moeten hier scherp op blijven.”

Antibiotic stewardship in de huisartsenpraktijk
In de pilot bij de huisartsenpraktijken worden de recepten amoxicilline-clavulaanzuur over een bepaalde periode bekeken en gescoord of de indicatie terecht of onterecht was, uitgaande van de NHG-standaarden. Dit wordt teruggekoppeld aan de huisartsen met daarbij onderwijs over antibiotica en resistentie. Bent: “Het is belangrijk om goed uit te leggen dat een antibioticum met een smaller spectrum vaak voldoende is. Deze veroorzaken minder resistentie en geven minder bijwerkingen, zoals darmklachten.”

Antibiotic stewardship bij huisartsenpraktijk De Blauwe Jachthoorn
“Binnen onze HAGRO waren we ons ervan bewust dat er zuinig moest worden omgegaan met het voorschrijven van antibiotica”, zegt huisarts Agnes Spekhorst. “Onze wens was om hier een kwaliteitsslag in te maken. Dit was al eerder besproken met de arts-microbioloog in een farmacotherapeutisch overleg (FTO).” Door middel van antibiotic stewardship is nu twee keer een terugkoppeling gegeven op het voorschrijfgedrag.

Wat viel op in de resultaten?
Het aantal antibioticarecepten per huisarts per jaar viel mee bij de Blauwe Jachthoorn. Maar waarom de keuze op amoxicilline-clavulaanzuur was gevallen, stond niet altijd goed in het patiëntdossier vermeld. “Bij beter kijken bleek dan bijvoorbeeld dat er sprake was van intolerantie voor andere antibiotica”, vertelt huisarts Inge Wolff. “Ik kijk nu zelf vaker in het formularium en schrijf de reden van het voorschrijven van amoxicilline-clavulaanzuur altijd in het dossier.” Agnes vult aan: “Onze HAGRO deed het bij urineweginfecties al goed, maar bij huidinfecties viel er veel te verbeteren. Dat is belangrijke informatie. Bij de tweede terugkoppeling was het percentage onterecht voorgeschreven recepten wel nog net zo groot, maar zijn in totaal veel minder recepten voorgeschreven.”

Bent benadrukt dat het doel uiteindelijk het verminderen van het gebruik van breed-spectrum antibiotica is. “Je ziet bij de antibiotic stewardship dat het vaak een sport wordt binnen een HAGRO om zo min mogelijk amoxicilline-clavulaanzuur voor te schrijven. Dat bij ieder recept goed wordt nagedacht of het wel nodig is, dat wil je bereiken.”

’Meekijken is prettig om van te leren’
Dat Bent meekeek met de voorgeschreven recepten, heeft Inge alleen maar als prettig ervaren. “Als huisarts doe je je best, maar ken je niet alle ins en outs van elk ziektebeeld. Dan is het goed om te leren van iemand die kennis heeft op dat vakgebied. Ook als je bijvoorbeeld bij een huidinfectie bent begonnen met een smalspectrum antibioticum en het gaat toch mis. Als de specialist dan zegt: ‘Had toch amoxicilline-clavulaanzuur voorgeschreven’, kun je laten zien dat dit een bewuste keuze was.” Volgens Agnes is het interessant als er veel recepten uitkomen. “Dan valt er veel te verbeteren en heb je hopelijk bij de tweede terugkoppeling minder recepten uitgeschreven.”

Antibiotic stewardship kost niet veel tijd
Meedoen aan antibiotic stewardship kost niet al te veel tijd. In de voorbereiding werd gevraagd om de voorgeschreven recepten met gegevens aan te leveren. Inge: “Met een query kun je uit je HIS snel de benodigde gegevens halen. Deze dienen in een aangeleverd Exceldocument te worden ingevuld. Dat kost weinig tijd. En dan is er natuurlijk nog de tijd dat je aanwezig bent bij de terugkoppeling. Dat is vergelijkbaar met een FTO.”

Verbeteringen voor de toekomst
Zijn er nog ideeën voor uitbreiding of verbeteringen in de toekomst? Bent: “Het idee is om ook andere antibiotica mee te nemen in het antibiotic stewardship, zoals ciprofloxacine. Ook zou je graag het totale antibioticagebruik inzichtelijk hebben. Dan kun je eventuele veranderingen beter interpreteren.” Agnes geeft aan dat het fijn is om zaken uit de praktijk samen te bespreken. Zij vindt de NHG-standaard soms niet streng genoeg. “De richtlijn zegt: schrijf amoxicilline-clavulaanzuur voor bij een nagelriemontsteking, maar soms is dat een kleine infectie. Ik kies nu ook vaak voor een smalspectrum antibioticum of een afwachtend beleid.”

“De ervaringen en de resultaten om op deze wijze gezamenlijk de antimicrobiële resistentie tegen te gaan worden als zeer positief ervaren”, besluit Bent. “Daarom zal de mogelijkheid om aan antibiotic stewardship deel te nemen ook voor andere HAGRO’s beschikbaar komen.”

Doe mee met antibiotic stewardship
Maakt u gebruik van de laboratoriumdiagnostiek van ZekerWeten en heeft u interesse in antibiotic stewardship? Neem contact op met uw relatiebeheerder of info@zekerweten.nl.

Meer lezen over antibiotic stewardship kan ook op de website van ZekerWeten: Aandacht voor het voorschrijven van amoxicilline-clavulaanzuur op de Huisartsenpost